อาณาจักรหรือราชวงศ์จากมัฆริบที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับมุสลิมไอบีเรียในยุคสมัยที่อันดาลุสใกล้สิ้นสภาพเกิดการแตกแยกเป็นหลายไทฟาหลังการล่มสลายของราชวงศ์อุมัยยะฮฺมีอยู่สองราชวงศ์โดยราชวงศ์แรกคือ “อัลโมราวิด” ที่เข้าไปช่วยเหลืออันดาลุสในช่วง ค.ศ.1086-1147 ราชวงศ์ที่ 2 คือ “อัลโมฮัด” จาก ค.ศ.1147-1266 การช่วยเหลือของอัลโมราวิดเป็นรูปธรรมมากกว่า ขณะที่อัลโมฮัดคล้ายตกกระไดพลอยโจนในเมื่อได้อาณาจักรมาจากอัลโมราวิดแล้วจำต้องดูแลต่อ ทว่าเกิดนโยบายการบริหารที่ผิดพลาด คล้ายจับปลาสองมือ ขยายดินแดนทั้งในอัฟริกาเหนือ และไอบีเรีย ในห้วงเวลาที่กองทัพคริสเตียนกล้าแข็งขึ้นมาก ในที่สุดก็เพลี่ยงพล้ำ พื้นที่อันดาลุสหดหายร่อยหรอลง ใน ค.ศ.1266 เมื่ออัลโมฮัดล่มสลายจากการยึดอำนาจของราชวงศ์ใหม่ อันดาลุสเหลือพื้นที่เพียงหนึ่งในสามของเมื่อครั้งอัลโมฮัดเริ่มเข้ามาปกครองใน ค.ศ.1147 เท่านั้น อันที่จริงการสูญเสียดินแดนอันดาลุสให้แก่อาณาจักรคริสเตียน ไม่ควรนับเป็นความผิดของอัลโมฮัดทั้งหมด อันดาลุสควรดูแลอาณาจักรของตนเอง ทว่าความแตกแยกเป็นไทฟาหลังยุคอุมัยยะฮฺส่งผลให้อันดาลุสอ่อนแอลงมาก กระทั่งไม่สามารถปกป้องตนเองได้ ต้องอาศัยอำนาจจากภายนอก อัลโมราวิดที่เข้ามาช่วยเหลือมีปัญหาในดินแดนของตนเองอยู่แล้วไม่สามารถแบ่งกำลังมาปกป้องอันดาลุสให้เต็มที่ได้ สงครามกับอัลโมฮัดบั่นทอนอัลโมราวิดกระทั่งสุดกำลังที่จะปกป้องพื้นที่ทั้งในอัฟริกาเหนือและอันดาลุส สุดท้ายอัลโมราวิดก็ล้มลงทั้งอัลโมราวิดและอัลโมฮัดมีที่มาคล้ายคลึงกัน โดยเริ่มจากครูสอนศาสนาที่เรียกว่า “ดาอี” ความสับสนในแนวคิดอิสลามในดินแดนมัฆริบทั้งสุนหนี่สาขามาลิกี สุนหนี่สาขาเคาะวาริจญฺ ชีอะฮฺสาขาอิสมาอีลลี ช่วงต้นศตวรรษที่ 11 เป็นผลให้ครูสอนศาสนาอิสลามอย่างยะฮฺยา อิบนฺ อิบราฮิม เสาะหาแนวทางที่ถูกต้องเพื่อปฏิวัติสังคม ภายหลังงานเปลี่ยนมือจากนักวิชาการศาสนาไปเป็นนักรบอย่างยูซุฟ อิบนฺ ตัชฟิน ที่แม้เคร่งศาสนาทว่าจิตวิญญาณเปลี่ยนแปลงไปจากยุคเริ่มต้น กลายเป็นจุดอ่อนให้นักวิชาการศาสนากลุ่มอื่นสะสมความไม่พึงพอใจเป็นเวลานาน กลุ่มที่สำคัญที่สุดที่ต่อต้านอัลโมราวิดคืออัลโมฮัดที่ถือกำเนิดขึ้นต้นศตวรรษที่ 12 อัลโมฮัดเริ่มต้นขึ้นโดยดาอีที่ชื่อ “อาบู อับดุลเลาะฮฺ มุฮัมมัด อิบนฺ ตูมัรตฺ” (Abu Abd Allah Muhammad Ibn Tumart) หรืออิบนฺ ตูมัรตฺ ( ابن تومرت) ซึ่งเป็นชาวเบอร์เบอร์ตอนใต้สังกัดกลุ่มมัสมูดา เกิดระหว่าง ค.ศ.1078-1082 บิดาเป็นผู้ดูแลมัสยิดจึงเคร่งศาสนามาตั้งแต่เด็ก อิบนฺ ตูมัรตฺ อ้างว่าครอบครัวสืบเชื้อสายมาจากหะซัน หลานของท่านศาสดา นบีมุฮัมมัด (ซ.ล.) ช่วง ค.ศ.1106 อิบนฺ ตูมัรตฺ เดินทางไปศึกษาศาสนาที่คอร์โดบา ก่อนศึกษาต่อในอิรัก ร่ำเรียนกับนักวิชาการชั้นนำหลายท่าน เกิดแนวคิดต่อต้านแนวทางตัฆลีด (Taqlid) หรือการเดินตาม สร้างแนวคิดขึ้นใหม่ไม่เป็นสุนหนี่หรือชีอะฮฺ เน้นด้าน “เตาฮีด” (Tawhid) ศรัทธาในพระผู้เป็นเจ้าหนึ่งเดียวเป็นหลัก อิบนฺ ตูมัรตฺ เห็นว่าสิ่งที่อัลโมราวิดปฏิบัติอยู่นั้นมีหลายประการไม่ถูกต้อง จึงประกาศตนเองว่าคือ “มะฮฺดี” (Mahdi) นำคุณธรรมกลับคืนมายังโลก นำไปสู่การจัดตั้งอัลโมฮัดขึ้นในที่สุด #drwinaidahlan, #ดรวินัยดะห์ลัน, #มุสลิมสเปน
