ขอทบทวนเรื่องราวของชนมุสลิมในสเปนกันหน่อย นักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่แบ่งอาณาจักรมุสลิมสเปนออกเป็น 5 ยุค ยุคแรก ค.ศ.711-756 ยุคการเป็นรัฐหรือเอมิเรตภายใต้จักรวรรดิอุมัยยะฮฺที่ดามัสกัส (The Dependent Emirate) ยุคที่สอง ค.ศ.756-929 ยุคการเป็นรัฐหรือเอมิเรตอิสระ (The Independent Emirate) ยุคที่สาม ค.ศ.929-1031 ยุคคอลีฟะฮฺ (The Caliphate) ยุคที่สี่ ค.ศ.1031-1130 ยุคราชวงศ์อัลโมราวิด (The Almoravid Era) ยุคที่ห้า ค.ศ.1130-1492 ยุคถดถอย (Decline) การแบ่งยุคที่ว่านี้อาจแตกต่างกันไปบ้าง โดยอาจรวมยุคที่สี่และห้าเข้าด้วยกันแล้วจัดแบ่งใหม่ ดังนี้ ยุคที่สี่ ค.ศ.1031-1090 ยุคไทฟาหรือเอมิเรตอิสระ (Taifa) ยุคที่ห้า ค.ศ.1090-1147 ยุคราชวงศ์อัลโมราวิด (Almoravid dynasty) ยุคที่หก ค.ศ.1147- 1266 ยุคคอลีฟะฮฺราชวงศ์อัลโมฮัด (Almohad Caliphate) และยุคที่เจ็ด ค.ศ.1230-1492 ยุคราชวงศ์นาสริด (Nasrid dynasty) ยุคสุดท้ายนี้ยาวนานถึงสองศตวรรษครึ่ง ทว่าปกครองพื้นที่น้อยหากนับเป็นยุคไทฟากรานาดา (Granada Taifa) ก็คงไม่ผิดสักเท่าไหร่ ทั้งหมดนั้นเป็นการแบ่งยุคสมัยตามการเมืองการปกครอง หากแบ่งตามกลุ่มชาติพันธุ์ของผู้ปกครอง อาจแบ่งได้เป็นสามยุค ยุคแรก ระหว่าง ค.ศ.711-1031 เป็นยุคการปกครองโดยชนอาหรับจากตะวันออกกลาง ตั้งแต่เริ่มต้นกระทั่งสิ้นสุดราชวงศ์อุมัยยะฮฺ ต่อมาจึงเป็นยุคกลาง ระหว่าง ค.ศ.1031-1266 เป็นการปกครองโดยชนเบอร์เบอร์จากอัฟริกาเหนือ ได้แก่ช่วงรัฐไทฟา ช่วงราชวงศ์อัลโมราวิดและอัลโมฮัด ยุคสุดท้ายช่วง ค.ศ.1230-1492 ยุคชนอาหรับกลับมาปกครองอีกครั้ง นั่นคือชนอาหรับแห่งราชวงศ์นาสริด สิ่งที่น่าสนใจคือชาวสเปนเรียกมุสลิมที่ปกครองสเปนว่า มัวร์ (Moors) หรือโมริสโคซึ่งมีความหมายครอบคลุมค่อนข้างกว้างตั้งแต่ชนอาหรับผิวขาว ชนเบอร์เบอร์ผิวขาวที่มาจากลิเบีย ตูนีเซีย อัลจีเรีย ชนเบอร์เบอร์ผิวสีน้ำตาลจากโมรอคโค ชนเบอร์เบอร์ผิวคล้ำจากซาฮาราตะวันตก มอริทาเนีย (Moritania) เซเนกัล (Senegal) และมาลี (Mali) ชนเบอร์เบอร์หรืออะมาซิกฮฺ (Amazigh) จึงแยกเป็นหลายเผ่าพันธุ์ นอกจากนี้คำว่ามัวร์ยังหมายถึงชนยุโรปที่เปลี่ยนศาสนาเป็นอิสลาม คำว่ามัวร์จึงเน้นไปที่ความเป็นมุสลิมในไอบีเรียเป็นหลักยุคแรกที่อาหรับปกครอง ชนเบอร์เบอร์ที่เข้าสู่สเปนมาจากมณฑลอิฟริฆิยะฮฺ อัฟริกาเหนือมีลักษณะผิวขาวคล้ายชนอาหรับ ขณะที่ชนเบอร์เบอร์ที่เป็นทหารรับจ้างซึ่งอัลมันซูรนำเข้าสู่สเปนยุคหลังส่วนใหญ่มาจากโมรอคโคผิวสีน้ำตาลแตกต่างจากชนเบอร์เบอร์ที่เข้ามาในยุคแรก ส่วนในยุคหลังเมื่อชนเบอร์เบอร์เข้าไปปกครองผ่านราชวงศ์อัลโมราวิด และอัลโมฮัด ชนเหล่านี้จำนวนมากมาจากอัฟริกาตะวันตกซึ่งมีผิวคล้ำ มุสลิมยุคหลังที่เข้าไปปกครองสเปนกระทั่งกลายเป็นชนกลุ่มใหญ่ในอันดาลุสเช่นนี้เอง มีผลทำให้ชนยุโรปยุคหลังเข้าใจว่ามัวร์ (Moors) หมายถึงชนผิวคล้ำ ภาพวาดของคนยุคหลังที่เขียนถึงชาวมัวร์จึงมักเป็นภาพของชนอัฟริกัน #drwinaidahlan, #ดรวินัยดะห์ลัน, #มุสลิมสเปน
