เมื่อครั้งผมทำงานในยุโรป อาศัยอยู่ในกรุงบรัสเซลส์ของเบลเยี่ยมหลายปี เกือบครึ่งหนึ่งของประชากรเมืองนี้เป็นชนอพยพ ครึ่งหนึ่งของชนอพยพคือชาวโมรอคโค ผมจึงคุ้นเคยกับคนโมรอคโค วัฒนธรรมโมรอคโคค่อนข้างมาก ในส่วนของประเทศโมรอคโค (Morocco) ผมไปเยี่ยมเยือนมาสองสามรอบ โมรอคโคตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกสุดของอัฟริกาเหนือ นิยมเรียกกันว่าประเทศมักริบที่ในภาษาอาหรับหมายถึงทิศตะวันตก มีประวัติความเป็นมายาวนานตั้งแต่ยุคโรมันโบราณ ชนเผ่าใหญ่ที่สุดในดินแดนแถบนี้คือ “อะมาซิกฮฺ” (Amazigh) ที่ชาวตะวันตกนิยมเรียกว่า “เบอร์เบอร์” (Berber) แต่คนที่นั่นไม่ชอบคำนี้เนื่องจากไม่ให้เกียรติเพราะหมายถึงบาบาเรียนที่แปลว่าชนป่าเถื่อน คนที่นั่นชอบให้เรียกว่าอะมาซิกฮฺมากกว่าชนอะมาซิกฮฺไม่ใช่อาหรับทว่าเมื่ออิสลามเผยแผ่ไปจนถึงดินแดนแถบนี้เกิดการแปลงศาสนาหลอมรวมอารยธรรมเข้าด้วยกันในกระบวนการ Islamization ชนอะมาซิกฮฺจึงกลายเป็นอาหรับกลุ่มหนึ่งไปในที่สุด มีการนำเอาศิลปะต่างๆของอาหรับผสมผสานเข้ากับสถาปัตยกรรมอะมาซิกฮฺ ในคริสต์ศตวรรษที่ 8 ชนอะมาซิกฮฺยังติดตามราชวงศ์อุมัยยะฮฺของอาหรับเข้าไปร่วมปกครองแผ่นดินสเปน ชนท้องถิ่นสเปนเรียกชนอะมาซิกฮฺและชนผิวคล้ำที่มาจากอัฟริกาตะวันตกว่า “มัวร์” (Moor) ศิลปะอะมาซิกฮฺผสมกับชนท้องถิ่นสเปนได้สรรค์สร้างศิลปะอิสลามสไตล์มัวร์ (Moorish) ที่โดดเด่น สวยชนิดใครได้เห็นเป็นตาค้างมาแล้วต่อเมื่ออิสลามต้องถอนตัวออกจากสเปนปลายศตวรรษที่ 15 มุสลิมสเปนหรือมัวร์อพยพออกจากคาบสมุทรไอบีเรียเข้าไปสร้างบ้านแปลงเมืองกันใกล้เมืองใหญ่ในโมรอคโคเวลานั้นเกิดเป็นชุมชนใหม่ที่เรียกว่า “มะดีนะฮฺ” (Medina) ซึ่งพบได้ในแทบทุกเมืองใหญ่ของโมรอคโค กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวในโมรอคโคยุคใหม่ ใครเข้าไปเที่ยวเมืองเหล่านั้นเป็นต้องติดใจกับสภาพบ้านเมืองที่หนาแน่นและดูแปลก สะพรั่งไปด้วยสารพัดศิลปะอิสลามผสมผสานระหว่างมัวร์ สเปน โมรอคโค ซึ่งมีเอกลักษณ์เป็นของตนเองชนิดที่หาที่ไหนไม่ได้เลยมัสยิดในโมรอคโคคือแหล่งรวมศิลปะอิสลามผสมผสานในสไตล์ที่ว่านั้น งดงามด้วยคานโค้งของประตูพร้อมลายแถบสีน้ำตาลแบบมัวร์ น้ำพุกลางลานที่หมายถึงสรวงสวรรค์กลายเป็นสัญลักษณ์ของบ้านเรือนและมัสยิดสไตล์โมรอคโค ไหนจะสวนสไตล์โมรอคโค โดดเด่นด้วยกระเบื้องลวดลายโมรอคโคที่มีความละเอียดด้วยลายเรขาคณิตซึ่งคนมักจะเรียกผิดว่าโมเสค ดังนั้นหากจะถามผมว่าหนึ่งในความงดงามของศิลปะอิสลามในระดับสุดยอดหาดูได้ที่ไหน ผมตอบทันทีว่าไปดูได้ที่โมรอคโค ใครไม่เคยเห็นอยากให้ลองไปสัมผัสดูสักครั้ง #ดรวินัยดะห์ลัน, #drwinaidahlan, #โมรอตโค, #มัวร์, #อะมาซิกฮฺ
