อิสลามประกอบด้วยสองนิกายใหญ่คือสุนหนี่ (Sunni) และชีอะฮฺ (Shi’a) ในส่วนนิกายสุนหนี่ที่มีมุสลิมในโลกมากกว่าร้อยละ 80 ยึดถือ ประกอบด้วยสี่สำนักใหญ่ที่เรียกว่า “มัสฮับ” (ٱلْمَذْهَب Madhab) นำโดยอิหม่าม 4 คน ดังนี้ (1) ฮานาฟี (Hanafi) ตามแนวทางอิหม่ามอะบู ฮานีฟา อันนุมัน อิบนฺ ซาบิต (Abu Hanifa an-Nu’man ibn Thabit ค.ศ.699-767) ชาวเปอร์เซีย (2) มาลิกี (Maliki) ตามแนวทางอิหม่ามมาลิก อิบนฺ อะนัส (Malik ibn Anas ค.ศ.711-795) ชาวอาหรับอาระเบีย (3) ชาฟีอี (Shafi’i) ตามแนวทางอิหม่ามมุฮัมมัด อิบนฺ อิดริส อัลชาฟีอี (Muhammad ibn Idris Al-Shafi’i ค.ศ.767-820) ชาวอาหรับกาซา ลูกศิษย์ของอิหม่ามมาลิก อิบนฺ อะนัส และ (4) ฮัมบาลี (Hanbali) ตามแนวทางอิหม่ามอะฮฺมัด อิบนฺ ฮัมบาล (Ahmad ibn Hanbal ค.ศ.780-855) ชาวอาหรับอิรัก นอกจากนี้ยังมีสำนักย่อยอื่นๆอีก สำหรับมุสลิมในดินแดนมัฆริบ อัฟริกาเหนือ อัฟริกาตะวันออก ส่วนใหญ่ยึดถือแนวทางมาลิกีตั้งแต่อดีตจนกระทั่งปัจจุบันอิบนฺ ตูมัรตฺ (ค.ศ.1080-1130) ผู้นำขบวนการอัลโมฮัด เกิดในดินแดนที่ปัจจุบันคือประเทศโมรอคโค ร่ำเรียนอิสลามตามแนวทางมัสฮับมาลิกีก่อนเพิ่มเติมจากอีกหลายสำนัก นักประวัติศาสตร์เชื่อว่าแนวทางที่อิบนฺ ตูมัรตฺ ยึดถือคือสุนหนี่สำนักย่อยอัลซาฮารี (Al-Zahari) ที่ร่ำเรียนมาจากอิรัก จากนั้นสร้างขบวนการที่ผสมผสานแนวทางสุนหนี่กับชีอะฮฺเนื่องจากมวลชนในพื้นที่ได้รับอิทธิพลชีอะฮฺที่ตกทอดมาจากอาณาจักรฟาติมิด อิบนฺ ตูมัรตฺ เสียชีวิตใน ค.ศ.1130 อายุได้ 50 ปี ในขณะที่ขบวนการอัลโมฮัดซึ่งตั้งขึ้นตั้งแต่ ค.ศ.1120 ยังไม่ประสบความสำเร็จด้านอุดมการณ์นั่นคือการล้มระบอบราชวงศ์อัลโมราวิด ผู้รับสืบทอดภารกิจต่อโดยกระทำการจนสำเร็จคือลูกศิษย์ที่เป็นองครักษ์ที่ชื่ออับดฺ อัลมุมิน อัลฆูมี (Abd al-Mu’min al Gumi ค.ศ.1094-1163)ค.ศ.1147 อัลโมฮัดล้มราชวงศ์อัลโมราวิดลงได้สำเร็จ อัลมุมิน อัลฆูมี สถาปนาตนเองขึ้นเป็นคอลีฟะฮฺปกครองดินแดนมัฆริบและอันดาลุสไปพร้อมๆกันนับแต่ ค.ศ.1149 เป็นต้นมา กระทั่งสิ้นพระชนม์ใน ค.ศ.1163 จากนั้นมีรัชทายาทสืบทอดอำนาจต่ออีก 10 พระองค์กระทั่งสิ้นสุดราชวงศ์ใน ค.ศ.1269 ยาวนาน 122 ปี ในส่วนการปกครองอันดาลุสสิ้นสุดลงก่อนหน้านั้นคือ ค.ศ.1266 การสิ้นสุดราชวงศ์อัลโมฮัดแตกต่างจากอัลโมราวิด โดยอัลโมราวิดถูกปฏิวัติล้มล้างในทันทีถูกแทนที่โดยราชวงศ์อัลโมฮัดใน ค.ศ.1147 ขณะที่อัลโมฮัดค่อยๆสูญเสียดินแดนในมัฆริบไปทีละส่วนจากการยึดครองของศัตรูที่มาจากชนเผ่าเบอร์เบอร์กลุ่มต่างๆ โดยสูญเสียไปมากที่สุดให้แก่ชนเผ่าบะนูมาริน ผู้ก่อตั้งราชวงศ์มารินิด (Marinids ค.ศ.1244-1465) มีหลายสิ่งที่อัลโมฮัดเป็นเช่นเดียวกับอัลโมราวิดนั่นคือเริ่มต้นโดยครูสอนศาสนาทว่าสำเร็จภารกิจถึงระดับสร้างราชวงศ์ขึ้นปกครองดินแดนได้โดยนักการทหาร อัลโมราวิดเริ่มต้นโดยครูสอนศาสนาที่ชื่อยะฮฺยา อิบนฺ อิบราฮิม สำเร็จโดยนักการทหารชื่อยูซุฟ อิบนฺ ตัชฟิน อัลโมฮัดเริ่มต้นโดยครูสอนศาสนาชื่อ อิบนฺ ตูมัรตฺ สำเร็จโดยนักการทหารชื่ออัลมุมิน อัลฆูมี วงล้อประวัติศาสตร์หมุนวนกลับไปกลับมาได้เช่นนั้น ช่างน่าสนใจ #drwinaidahlan, #ดรวินัยดะห์ลัน,#มุสลิมสเปน
