วันอาทิตย์ที่ 25 มิถุนายน 2566 ตรงกับวันที่ 7 ซุลฮิจญะฮฺ 1444 ช่วงบ่ายทางกระทรวงฮัจญฺและอุมเราะฮฺจัดโปรแกรมเยียมเยืยนสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์อิสลามรอบๆนครมะดีนะฮฺโดยใช้มัสยิดอัลนะบะวี หรือมัสยิดนบีเป็นศูนย์กลาง ออกเดินทางตั้งแต่ช่วง 16.30 น. ไปทางตะวันออกเฉียงเหนือไม่ไกลเท่าไหร่เพื่อเยี่ยมตำบลอูฮุด จากนั้นขับรถทวนเข็มนาฬิกาเยี่ยมมัสยิดสองกิบลัตซึ่งอยู่ทางตะวันตกของเมืองแล้ววนลงทางใต้เยี่ยมมัสยิดกูบาอฺ เชิญชวนพวกเราตามไปกันหน่อยอูฮุด (جَبَل أُحُد, Jabal Uhud) เป็นชื่อภูเขาและเนินหลายลูก เป็นสมรภูมิรบครั้งที่สองระหว่างมุสลิมกับชนกุเรซจากมักกะฮฺ การรบเกิดในวันที่ 19 มีนาคม ค.ศ.625 เป็นศึกที่มุสลิมเพลี่ยงพล้ำทว่ายังไม่ถึงกับพ่ายแพ้ ท่านนบีมุฮัมมัด (ศ็อลฯ) บาดเจ็บหนักในการศึกครั้งนั้น นักรบมุสลิมสูญเสียมากถึง 85 ชีวิตรวมถึงฮัมซะฮฺ (ร.ฎ.) ลุงของท่านนบี โดย 75 ชีวิตเป็นชาวมะดีนะฮฺ สุสานของนักรบมุสลิมยังอยู่ในพื้นที่นี้ แม้สูญเสียมากทว่าความเป็นนักสู้ นักกลยุทธ์ ตลอดจนความเป็นผู้นำของท่านนบีได้รับการชื่นชมอย่างมาก John Adair นักประวัติศาสตร์นักประพันธ์ชาวอังกฤษ เขียนหนังสือชื่อ Leadership of Muhammad ใน ค.ศ.2010 ยกย่องท่านนบีไว้ว่าแท้จริงผู้นำคือผู้รับใช้ โดยศึกครั้งนี้แม้ท่านนบีไม่เห็นชอบกับการตั้งรับศึกมาตั้งแต่ต้น ยังเห็นว่าทัพมุสลิมโดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวมะดีนะฮฺขาดความพร้อมอยู่มาก แต่เมื่อทุกคนต้องการออกรบท่านก็กล้าพอที่จะนำทัพ หากไม่ใช่เพราะความชาญฉลาดของท่าน มุสลิมอาจพ่ายแพ้หนักกว่านี้ พวกเราไปเยี่ยมกุโบร์หรือสุสานของเหล่านักรบ น่าเสียดายที่ไม่มีมัคคุเทศน์ ผมจะเป็นมัคคุเทศน์เองก็เกรงใจ พวกเรารีบเยี่ยมแล้วต้องเร่งออกเดินทางไปยังสถานที่ต่อไป ไม่มีเวลาแม้ไปเยี่ยมมัสยิดชุฮาดา อูฮุด มัสยิดใหญ่ซึ่งอยู่ในบริเวณเดียวกันมัสยิดสองกิบลัต (مسجد القبلتين Masjid al-Qiblatain) ย้อนเวลากลับไปเมื่อครั้งมุสลิมเริ่มต้นสร้างชุมชนในมะดีนะฮฺใน ค.ศ.622 มัสยิดสองสามแห่งถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นสถานที่ละหมาด ทิศกิบลัตในมัสยิดที่มุสลิมผินหน้าไปเพื่อละหมาดเวลานั้นคือไบตุ้ลมัฆดิสซึ่งเป็นกิบลัตแรกของมุสลิม เป็นทิศที่ชี้ไปยังนครเยรูซาเล็มซึ่งเป็นทิศเหนือของมะดีนะฮฺ (ไม่ใช่ชี้ไปยังมัสยิดอัลอักซอในเยรูซาเล็มซึ่งเริ่มสร้างหลังจากนั้นใน ค.ศ.637 โดยคอลีฟะฮฺ อุมัร อิบนฺคอฏฏอบ) กระทั่งเมื่อมุสลิมจากมักกะฮฺย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่มะดีนะฮฺได้ 17 เดือน ขณะที่ท่านนบีและศอฮาบะฮฺ (เพื่อนหรือผู้ติดตาม) ละหมาดบ่ายอยู่ที่มัสยิดแห่งนี้ มีโองการ (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2:144) ลงมาให้ท่านนบีเปลี่ยนกิบลัตจากบัยตุลมัฆดิสเป็นบัยตุลเลาะฮฺที่มักกะฮฺซึ่งอยู่ทางทิศใต้ กลับทิศชนิด 180 องศา มัสยิดแห่งนี้จึงมีกิบลัตสองแห่งในมัสยิดเดียวกัน เป็นเช่นนี้มาตลอด กระทั่งรื้อกิบลัตเดิมออกใน ค.ศ.1987 โดยคำสั่งกษัตริย์ฟาฮัด ด้วยทรงเห็นว่ามีมุสลิมจำนวนไม่น้อยเมื่อไปแสวงบุญและละหมาดในมัสยิดแห่งนี้นอกจากใช้กิบลัตที่ถูกต้องแล้วยังนิยมละหมาดกับกิบลัตเดิมเพื่อรำลึกถึง ซึ่งอาจสร้างความสับสนได้มัสยิดกูบาอฺ (مَسْجِد قُبَاء, Masjid Quba) มัสยิดแห่งแรกของมุสลิม ย้อนอีกครั้งไปใน ค.ศ.622 เมื่อท่านนบีมุฮัมมัด (ศ็อลฯ) พร้อมอบูบักรฺ (ร.ฎ.) อพยพมายังมะดีนะฮฺ เวลานั้นชื่อเมืองยาธริบ ท่านเร่งรีบเดินทางใช้เวลา 8 วันแทนที่จะเป็น 11 วัน เมื่อมาถึงตำบลกูบาอฺห่างจากมะดีนะฮฺ 6 กิโลเมตร ท่านยังไม่เข้ามะดีนะฮฺ ทว่ารอท่านอาลี อิบนฺ อบูฏอลิบ ซึ่งนำชาวมักกะฮฺตามมาสมทบ รอนาน 14 วัน ระหว่างรอ ท่านนบีวางหินกำหนดแนวมัสยิดแห่งแรกของอิสลามขึ้นเพื่อละหมาด นั่นคือการกำเนิดของมัสยิดกูบาอฺ เมื่อพบท่านอาลีแล้วท่านนบีจึงนำชาวมักกะฮฺที่เรียกกันในภายหลังว่าชาวมุฮาญิรีนเข้าเมืองมะดีนะฮฺ ได้รับการต้อนรับจากชาวมะดีนะฮฺที่ภายหลังเรียกว่าชาวอันศ็อรกันอย่างเอิกเกริก ในเมืองมะดีนะฮฺ ท่านนบีเริ่มต้นด้วยการสร้างมัสยิดและบ้านพัก นั่นคือมัสยิดอัลนะบะวีซึ่งนับเป็นมัสยิดหลังที่สอง #ดรวินัยดะห์ลัน, #drwinaidahlan, #มัสยิดกูบาอฺ, #มัสยิดสองกิบลัต, #อูฮุด
