ราชวงศ์อุมัยยะฮฺ ( ٱلْأُمَوِيَّة Umayyad) หรืออุมะวียะฮฺปกครองโลกมุสลิมมีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่นครดามัสกัสตั้งแต่ ค.ศ.661 จนกระทั่งถึง ค.ศ.750 อายุเพียง 89 ปี มีผู้ปกครองที่เป็นผู้นำศาสนาอิสลามที่เรียกว่า “คอลีฟะฮฺ” (Caliphate) พร้อมกันไปด้วย สืบทอดกันมาได้ 13 พระองค์ จากนั้นราชวงศ์อับบาสิยะฮฺ (ٱلْعَبَّاسِيَّةُ Abbassid) จึงเข้าปกครองต่อตั้งแต่ ค.ศ.750 มีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่นครแบกแดด กระทั่งถึง ค.ศ.1258 จึงล่มสลายลงจากการทำลายของกองทัพมองโกล ราชวงศ์อับบาสิยะฮฺปกครองนาน 508 ปี มีคอลีฟะฮฺปกครองอยู่ 36 พระองค์ ใน ค.ศ.1260 ราชวงศ์อับบาสิยะฮฺที่ล่มสลายจากแบกแดดยังได้สืบทอดต่อที่ไคโรภายใต้การอุปถัมภ์ของราชวงศ์มัมลุกอีก 16 พระองค์ จนถึง ค.ศ.1517 ครั้งหลังนี้ทำหน้าที่ผู้นำทางศาสนาเท่านั้นในส่วนของราชวงศ์อุมัยยะฮฺแม้ถูกชิงอำนาจโดยอับบาสิยะฮฺใน ค.ศ.750 ทว่าบทบาททางประวัติศาสตร์ของอุมัยยะฮฺยังไม่จบ ระหว่างการปกครอง ราชวงศ์นี้ขยายอาณาจักรกว้างไกลจนกระทั่งถึงดินแดนมัฆริบหรืออัฟริกาตะวันตก ใน ค.ศ.711 รัชสมัยของคอลีฟะฮฺอัลวาลิดที่ 1 กองทัพอุมัยยะฮฺในพื้นที่ร่วมกับกองทัพเบอร์เบอร์ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองในอัฟริกาตะวันตกเดินทัพข้ามทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางช่องแคบยิบรอลตาเข้าไปในสเปนของยุโรป ทำการยึดครองพื้นที่โดยสร้างอาณาจักรที่เรียกว่าอันดาลุส (الأَنْدَلُس Al Andalus) ขึ้น ระยะทางที่ห่างไกลกันมากระหว่างดามัสกัสกับสเปนเป็นผลให้การปกครองในอันดาลุสทำโดยการตั้งผู้ว่าการที่เรียกว่า “วะลี” (Wali) ปกครองกันเอง นับจาก ค.ศ.711 ถึง ค.ศ.756 มีผู้ปกครองมุสลิมในสเปนมากถึง 22 คน ต่อมาใน ค.ศ.750 เมื่อราชวงศ์อุมัยยะฮฺถูกโค่นลง หนึ่งในรัชทายาทของราชวงศ์อุมัยยะฮฺคืออับดฺอัรเราะฮฺมาน (Abd ar-Rahman) ซึ่งหลบหนีจากแบกแดดได้เดินทางไปจนถึงคอร์โดบา (Cordona) ในสเปนและทวงคืนอำนาจการปกครองจากวะลี สถาปนาตนเองขึ้นเป็นผู้ปกครองภายใต้ราชวงศ์อุมัยยะฮฺมีพระนามว่า อับดฺอัรเราะฮฺมานที่ 1 ปกครองอาณาจักรคอร์โดบาหรือฆุรฏุบะฮฺ (خلافة قرطبة Caliphate of Cordoba) จาก ค.ศ.756-788 จากนั้นอุมัยยะฮฺยังปกครองต่อไปอีก 7 พระองค์จนถึง ค.ศ.929 รัชสมัยอับดฺอัรเราะฮฺมานที่ 3 ทรงสถาปนาพระองค์เองขึ้นเป็นคอลีฟะฮฺแข่งบารมีกับคอลีฟะฮฺของโลกมุสลิมที่แบกแดดและไคโรราชวงศ์อุมัยยะฮฺปกครองคอร์โดบาจนถึง ค.ศ.1031 สร้างผู้ปกครองดินแดนสเปนรวม 20 พระองค์ ถูกคั่นกลางสองช่วงคือระหว่าง ค.ศ.1016-1023 โดยราชวงศ์ฮัมมุดิด (Hammudid) และ ค.ศ.1015-1026 รวมราชวงศ์อุมัยยะฮฺปกครองสเปนนาน 275 ปี จากนั้นจึงเป็นช่วงเวลาของราชวงศ์อื่นกระทั่งถึง ค.ศ.1492 รวมมุสลิมปกครองสเปนนาน 781 ปี เมื่อกองทัพสเปนขับไล่มุสลิมออกจากพื้นที่ใน ค.ศ.1492 และ ค.ศ.1504 ไม่เหลือมุสลิมในพื้นที่นี้ของยุโรปเลย น่าแปลกที่ชนพื้นเมืองยุโรปเปลี่ยนเป็นมุสลิมค่อนข้างน้อย แตกต่างจากยุคสมัยอับบาสิยะฮฺ ซึ่งปรากฏว่าชนพื้นเมืองในพื้นที่เอเชียกลาง เอเชียใต้ แม้กระทั่งเอเชียอาคเนย์จำนวนมหาศาลเปลี่ยนมานับถือศาสนาอิสลามโดยมิได้เปลี่ยนกลับไปถือศาสนาเดิมอีก เหตุใดจึงแตกต่างกันเช่นนั้น #drwinaidahlan, #ดรวินัยดะห์ลัน, #อาหรับเบอร์เบอร์, #มุสลิมสเปน
