“ลาคอมบีเบียนเซีย” (La Conviviencia) เขียนอ่านแบบภาษาสเปน แปลว่า การอยู่ร่วมกัน (Coexistence) ในภาษาอาหรับคือ “อัตตะอายยูจ” (التعايش) เป็นแนวทางที่แนะนำให้สังคมที่มีปัญหาความแตกแยกระหว่างกลุ่มชนต่างวัฒนธรรมนำไปปฏิบัติ ผู้เสนอเป็นนักปรัชญาสังคมชาวสเปนชื่อ “อเมริโก คาสโตร อีเกซาดา” (Américo Castro y Quesada ค.ศ.1885-1972) เมื่อเห็นว่าสเปนมีปัญหาแตกแยกภายในสังคมมากเกินไป อเมริโกคาสโตรอธิบายว่าลาคอมบีเบียนเซียเป็นระบบที่พัฒนาขึ้นในสเปนช่วงการปกครองของสุลต่านอับดุลเราะฮฺมานที่ 1 ค.ศ.756-788 โดยยุคนั้นกลุ่มชนต่างศาสนาและวัฒนธรรม อันได้แก่ มุสลิม คริสต์ ยิวและศาสนาอื่นๆใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างกลมเกลียว ไม่มีความขัดแย้ง อาณาจักรอันดาลุสยุคหลังจากนั้นได้นำแนวทางนี้มาใช้กระทั่งถึง ค.ศ.1492 เมื่อมุสลิมและยิวถูกขับออกจากแผ่นดินสเปนจนหมดสิ้น สังคมสเปนยุคหลังแม้กลายเป็นสังคมคริสต์ล้วนทว่าเต็มไปด้วยความขัดแย้ง ไม่สามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นหรือแม้กระทั่งคนในวัฒนธรรมเดียวกันได้จึงควรนำแนวทางลาคอมบิเบียนเซียมาใช้ อเมริโกคาสโตรแนะนำไว้อย่างนั้นแนวทางลาคอมบิเบียนเซียที่กลายเป็นประเด็นให้สังคมยุโรปถกกันในวันนี้ ทำให้คิดถึงวิถีชีวิตของผู้คนในยุคสมัยอันดาลุส ลองไปดูกันว่าเขาใช้ชีวิตความเป็นอยู่กันอย่างไร สุลต่านอับดุลเราะฮฺมานที่ 1 เห็นความสำคัญของสิทธิ์และความเป็นเจ้าของ อนุญาตให้คนยิว คริสต์หรือแม้กระทั่งผู้ที่นับถือศาสนาอื่นที่มิใช่มุสลิมซึ่งเรียกกันว่า “ดิฮิมมี” (ديهيمي Dihimmis) เป็นเจ้าของที่ดินได้โดยจ่ายภาษีที่ดินที่เรียกว่า “ฆอรจะฮฺ” (خرجة Kharja) ชนเหล่านั้นสามารถปฏิบัติศาสนกิจตามความเชื่อของตนเอง สร้างศาสนสถาน อยู่ร่วมกันเป็นสังคม จัดงานประเพณีของตน ตีระฆังหรือกลองเพื่อส่งสัญญาณเชิงศาสนาได้ หากอยู่ในชุมชนของตนเองชนดิฮิมมีสามารถเข้ารับราชการในตำแหน่งที่เกี่ยวข้องกับชุมชนของตน เช่น เจ้าหน้าที่ภาษี เจ้าหน้าที่ที่ดิน ล่าม เจ้าหน้าที่สำนักงานราชการในพื้นที่ชุมชนดิฮิมมี ความสะดวกเหล่านี้กลายเป็นตัวเร่งให้เกิดการอพยพของชนยิวจากทั่วยุโรป อัฟริกาและตะวันออกกลางเข้าไปในอันดาลุสกระทั่งทำให้อันดาลุสกลายเป็นสวรรค์บนดินของชนยิวเหล่านั้น รู้กันว่าชนยิวเฉลียวฉลาดทางด้านการค้าและการเงิน คอร์โดบาในยุคสมัยของอับดุลเราะฮฺมานที่ 1 และยุคหลังจากนั้นจึงเติบโตและมั่งคั่งอย่างรวดเร็ว กระทั่งกลายเป็นนครที่มีเศรษฐกิจการค้าที่หนาแน่นที่สุดในยุโรปตลอดยุคสมัยของอันดาลุสเมื่อกองทัพคริสเตียนได้ชัยชนะต่ออันดาลุสใน ค.ศ.1492 มีมุสลิมถูกขับออกจากสเปนเวลานั้นมากกว่า 3,000,000 คน มุสลิมเหล่านี้ข้ามทะเลไปที่อัฟริกาเหนือ สร้างชุมชนใหม่ติดกับกำแพงเมืองต่างๆในอัฟริกาเหนือเรียกกันว่า “เมดินา” (مدينة Medina) ที่แปลว่าเมือง เวลาเดียวกันมีชาวยิวมากกว่า 200,000 คนถูกขับออกจากสเปน ต้องอพยพหนีภัยไปทั่วยุโรป ดินแดนแห่งลาคอมบีเบียนเซียในสเปนจึงจบสิ้นลง ณ เวลานั้น
