ก่อนกล่าวถึงปัจจัยประการที่สี่คือการเรืองอำนาจขึ้นของชนเติร์กนับแต่ ค.ศ.1037 อันส่งผลให้ชนคริสต์ในสเปนรวมตัวกันรุกไล่มุสลิมกระทั่งถอนตัวจากไอบีเรียจนหมด ขอย้อนกลับไปที่ปัจจัยแรกคือความขัดแย้งระหว่างชนอาหรับกับชนเบอร์เบอร์สักหน่อย ความขัดแย้งดังกล่าวก่อตัวขึ้นตั้งแต่การเข้ามาของมุสลิมในแผ่นดินไอบีเรียใน ค.ศ.711 แล้ว กระทั่งหลัง ค.ศ.714 เมื่อทั้งแม่ทัพอาหรับคือมูซา อิบนฺ นูเซร และแม่ทัพเบอร์เบอร์คือตอริฆ อิบนฺ ซิยาด ต่างถูกเรียกตัวกลับไปที่ซีเรีย การศึกที่ยังติดพันอยู่ทางตอนเหนือของไอบีเรียเมื่อขาดแม่ทัพใหญ่บัญชาการเป็นผลให้ฝ่ายมุสลิมตัดสินใจผิดพลาดครั้งสำคัญคือปล่อยให้นักรบสเปนและวิสิกอธยังคงครอบครองพื้นที่ทางเหนือของไอบีเรียไว้ได้ นักประวัติศาสตร์ตะวันตกชี้ว่านั่นคือปัจจัยสำคัญที่ทำให้ทัพสเปนตลอดพรมแดนทางเหนือที่เกิดขึ้นในภายหลังค่อยๆรวบรวมทัพรุกกลับลงมาได้ในที่สุดความขัดแย้งระหว่างมุสลิมด้วยกันคือชนอาหรับและเบอร์เบอร์ยังคงดำรงอยู่โดยเฉพาะอย่างยิ่งภายใต้ราชวงศ์อุมัยยะฮฺที่มีความรู้สึกในความเป็นชนชาตินิยมอาหรับสูง สร้างความไม่พอใจสะสมในราชสำนักอุมัยยะฮฺที่แวดล้อมไปด้วยขุนนางเบอร์เบอร์ ความขัดแย้งดังกล่าวในที่สุดทำให้ขุนนางเบอร์เบอร์รวมตัวกันถอดคอลีฟะฮฺแห่งราชวงศ์อุมัยยะฮฺออกจากตำแหน่งใน ค.ศ.1031 ทำให้บรรดาเมืองต่างๆที่ส่วนใหญ่อยู่ภายใต้การควบคุมของขุนนางเบอร์เบอร์พากันตั้งรัฐอิสระที่เรียกว่า “ไทฟา” (Taifa) ขึ้นมากถึง 33 แห่ง อาณาจักรมุสลิมอันดาลุสแห่งสเปนเริ่มส่งสัญญาณความถดถอยนับจากนั้น ก่อนที่ราชวงศ์เบอร์เบอร์จากอัฟริกาเหนือจะเข้ามาต่อชีวิตไว้ได้นานกว่าสามศตวรรษก่อนแตกพ่ายไปในที่สุดเมื่อถึง ค.ศ.1492กลับมาที่ปัจจัยประการที่สี่อีกครั้งนั่นคือการก้าวเข้าสู่อำนาจของชนเติร์กในตะวันออกกลางนับแต่ต้นศตวรรษที่ 11 กระทั่งสร้างจักรวรรดิเซลจุกขึ้นได้อันเป็นช่วงเวลาใกล้เคียงกับการล่มสลายของราชวงศ์อุมัยยะฮฺในแผ่นดินสเปน สิ้นสุดอำนาจของคอลีฟะฮฺราชวงศ์อุมัยยะฮฺที่ปกครองอยู่ในนครคอร์โดบา (Cordoba) หรือฆุรฏุบะฮฺ (قرطبة) ทางตอนกลางแผ่นดินสเปน เวลานั้นอาณาจักรมุสลิมอันดาลุสแตกเป็นไทฟาต่างๆ โดยหลายไทฟาตั้งคอลีฟะฮฺขึ้นปกครองกันเอง ความแตกแยกเช่นนี้มีผลทำให้อาณาจักรคริสต์คาธอลิกสเปนที่ค่อยๆเติบโตขึ้นพากันเรียกร้องค่าคุ้มครองจากไทฟาต่างๆที่อ่อนแอลงจึงไม่มีทางเลือกมากนัก การก้าวขึ้นสู่อำนาจของจักรวรรดิเติร์กเซลจุกในคาบสมุทรอะนาโตเลียก่อให้เกิดการกระทบกระทั่งกับชุมชนคริสต์จากยุโรปที่เดินทางไปแสวงบุญยังปาเลสไตน์ นำไปสู่สงครามครูเสดในแผ่นดินตะวันออกกลางยาวนานเกือบสองศตวรรษจาก ค.ศ.1096-1272 สร้างบรรยากาศการรวบรวมนักรบคริสต์ทั่วยุโรปเข้าสู่สงครามกระตุ้นให้นักรบคาธอลิกสเปนรวมตัวกันเริ่มสงครามครูเสดขึ้นบ้างในไอบีเรียเพื่อขับไล่มุสลิมอันดาลุส การขึ้นสู่อำนาจของจักรวรรดิเติร์กอุสมานียะฮฺกระทั่งยึดครองคอนสแตนติโนเปิลได้ใน ค.ศ.1453 กระตุ้นให้สงครามในสเปนรุนแรงขึ้นกระทั่งถึง ค.ศ.1492 มุสลิมอาณาจักรสุดท้ายจำเป็นต้องถอนตัวจากแผ่นดินสเปนไปในที่สุด